۱۳۸۸ تیر ۱۵, دوشنبه

در مورد اندخوی زیبا

خواستم در مورد زادگاه ام ولسوالی اندخوی ، شخصیت های ملی ، سیاسی و فـرهنگی

آن چند سطـری درشناسایی این مرزوبـوم وسوابق تـاریخی آن خدمت هموطنـان ونســل

جوان کشورکه حوادث ورویداد های سـه دهه اخیر ایشان را مجبوربه ترک وطن نموده

است بنویسم .



همه میـدانیم کشورعزیـزما افغانستان سر زمینی است باستانی که برگهای تاریخ با ذکر

پیشینه تابناک آن زینت ویژه یافته است .

اندخوی درجنب آن بلاد مشهورکشور جایگاه خاص دارد که ازگذشته ها دوروپرافتخار

حکایه میکند . قدمت تاریخی این شهربه دوره هایی میرسد که هنوزبا نامهای اندخوی

انخـد ، انتخد ، الخد و اندخود وغیره شهرت نیافتـه بود .


در دایره المعارف بریتانیـکا اسکندرمقدونی بنیان گذارآن قلمداد گردیده است . چنانچـه

احداث بالا حصارانـدخوی درسال 328 قـبل ازمیلاد بـه این جهانکشا نسـبت داده شـده

است. ظاهرآ نخستین اثری که درآن تذکررفته است، کتاب المسالک والممالک ابوالقاسم

عبدالله ابن خرداد میباشد.این ماخذ معتبربه نیمه دوم سده سوم هجری قمری تعلق دارد

درمنبع دیگری آمده است که تسط مسلمین درناحیه جوزجان ازجمله شهرهـای میمنه و

اندخوی به سال ( 33 ) هجری قمری صورت گرفته است .

مردم اندخوی ومیمنه درین مقطع زمانی و مکانی به دین مقدس اسلام مشرف شده اند

ابواسحق اصطخری جغرافیه نگارسده سوم هه ق ساحه اندخوی را مربوط بیک رستاق

میداند که مرکز آن شهرکوچک اشترج بوده است .

اندخوی همانند مناطق همجوارش دوره های پرشکوهی را سـپری نموده است در قـرن

دوم ( 160هه ق) شخصی بنام حارث بن سریج ازجانب خـلافت مسلمیـن اداره ولایـات

خراسان را به عهده گرفت که مقرآن درحدود اندخود بود بین سـده های سوم و چهـارم

درسـده پنجم هه ق ( یـازدهم میلادی ) شهرانـدخـوی درمسیرخطـوط مواصلاتی نظامی

غزنویان قرار داشت چنانکه عبورآلتن تـاش حاجب خوارزمی یـکتـن ازشخصیـت هـای

نظـامی و سیاسی دوره غزنوی ها که امیرخوارزم بود درسال 421 هه ق به ایـن شهر

دربـرگهای تاریخ بازتاب یافته است . انـدخوی به سبب اینکه درمسیرســوقیـات نـظامی

موقعیت داشت لگد کوب سم اسپان مهاجمین قرار گرفته شیرازه آرامش را از هم پاشید


ابوالقاسم ابن حوقل جعرافیه نگارسده چهارم ،انـدخوی را متشکل ازهفت قـریه وانمود

کرده موقعیتش را درمیان بیابان تعین میکند درحدود العالم مولفه ( 372 ) هه ق گفته

شده است که اندخوی( شهریست اندرمیان بیابان جایی است با کشت وبزربسیارنعمت کم

گی لوسترانج خاورشناس انگلـیسی انـدخوی را به جانـب شـمال شبـرغان معرفی داشته

مینویسد( درشـمال شهرشبرغان محلی وجـود دارد بنام اندخود یاد میشود . مردمان آن

زراعت پیشه میباشند ) مورخین پیشینه شغل ایـن مردمان را پـرورش حیوانات اهلی که

سابقه آن بیشتراز هزارسال باشد وانمود میکنند .

باستـان شناسـان شـوروی سابـق طی سـال هـای 1969میلادی مناطق جنوبی و شرقی

اندخوی را از جمله ذخایرمواد نفتی آن میحط شمرده اند .

اندخوی دارای بیش ازیکصد وپنجاه هزارنفوذ بوده با کشورترکمنستان همسرحد میباشد

بندرآقینه ازجمله بنادرمهم تجارتی بین دو کشوربه حساب میرود .

پـیداوارمهم آن قالـین وپوست قره قول بوده، زبان اصلی شان ازبیکی وترکمنی همچنان

بلسان دری نیزآشنایی کامل دارند .

مردم انـدخوی فرهـنگ دوستی را ازنیـاکـان خویـش بـه میـراث بـرده اند بدین لحاظ این ولسوالی با داشتن چندین لیسه ومتوسطه بخود میبالـد .


شخصیت هـای سیاسی ، ملی و فـرهنگــی انـدخوی


ازجمله شخصیت های ناموروپیشـکام اندخوی یکی هم مرحوم قاضی بابا مراد اندخویی

میباشد اودرسـال 1237خورشیـدی درگـذرکارگـرخانـه انـدخوی چشـم بـه جهـان کشـود

موصوف مبادی علوم را درمـدارس دینی انــدخوی فــراگرفت جهت تحصیـلات عالی بـه

بخارا شتافت . دراین دیارمعرفت پرورتحصیلات خویش را بپایان رسانیــد .

در سال 1307 هه ق به حیث قاضی محکمه شرعیه میمنه مقرراشغال وظیفه نمود .


درسال 1316هه ق به حیث قاضی دارالقضای کابل تعین و مقررگردید . درسـال 1322

هه ق درترکیب هیتی تحت ریاست سـردارعنایت الله خان معین السلطنه عازم هنـدوستـان

شده موفقانه بازمیگردد .

درسال 1337 هه ق پس از اشغال کرسی قاضی نظامی . علیـه استبـداد ومطلق العنانی

به مبارزه پرداخت با نیروی تحول پسند و عدالت خواه مشروطه خواهـان اول با اراده و

عزم استوارداخل میدان شد .


قاضی بابامراد از شخصیت های معروف دربارهای امیرعبدالرحمن خان و امیرحبیب الله

خان بحساب میرفت. درزمان امیرامان الله خان نیزدوباره به حیث قاضی دارالقضای کابل

تعیـن وظیفــه شـد .

درسال 1309 خورشیدی در زادگاه اش اندخوی وفات کرد . روانش شاد باد .


یکی دیگرازچهره سرشناس اندخوی استـاد محمد کریم ( نزیهی ) جلوه شاعرونویسنده

و اندیشمند کشورعضوجنبش مشروطیت دوم بحساب میرود .

استاد محمد کریم نزیهی در دوره های هفـتم وهشتم ازسال های 1328 الی 1333 هه

شمسی به حیث وکیل در ولسی جرگه ایفای وظیفه نمود .

درسال 1310هه ش عضویت انجمن ادبی کـابل را حاصل نمود .او بمثابه یک نویسنده

آگاه وپیشکام جنبـش مشروطیت با سـروده هـای شورانگیـزخویش جوانان رابه مبارزه

علیه بیدادگیری های وقت دعوت میکرد .

درنتیجه برای مدت 20 سال ازجانب سردارمحمدنعیم خان ممنوع القلم اعلان گردید ولی

هرگزاز مبارزه اش علیه نا برابری دست نکشید .


اشخاص ذیـل ازمبارزین سرشناس وبا شهامت اندخوی به حساب میروند


استاد محمد کریم ( نزیهی ) 2 شهیـد استـاد محمد اسـلم 3 استاد شیـرمحـمد ( خـاور)

4 دوکتورمحمداعظم( دادفر ) 5 استاد عبدالرحیم ( یولداش ) 6 استاد دین محمد ( طلا)

7 محمدشریف (رفیق ) 8 فیض الله( البرز) 9 خیـرالله ( انوش ) 10محروم استـاد آگـه

11 برادران حسن وحسین کته بای 12 استاد مولانقل 13 مدیرعزیز14 ظاهر( فروتن)

15 استاد محمد الله ( خروشان ) 16 شهیدعبدالشکور( قصاب ) 17 عبدالقیوم ( داور)

18 شهید امیرمحمد( طلا )19 شهیدغلام نبی ( مصور) 20 شهید شاه ولی ( شیرزاده)

21 پیغمبـرقـل ( دوغن ) 22 شهید استـاد رسـول ( جرئت ) 23 حمیدالله ( وکیل زاده )

24 انجنیرسیدجمال 25 داکترمحمد الله(حازم) 26 محمد عزیز( همراه) 27 عبدالرحمن

( دوست ) 28 تاج الدین ( طوره ) 29 صدیق معلم 30 حامد ( پهلوان )31 رشید معلم

32 معلم عبدالصبور33 معلم محمد الله 34 شیرمحمد ( سنگر ) 35 حمید الله ( بسام )

36 اسد الله ( غضنفر) 37 استاد خیـرمحمد ( آرش ) 38 استـاد عبدالرحیم ( نهضـت )

39 نصرالدین معلم 40 عبدالرحیم ( باور) 41 اینجانب تاج محمد ( فعال ) وغیره .


درین جا لازم میدانم از فرهنگیان ، شاعران و نویسنده گان معاصراندخوی یاد آورشـده

ازآنعده دوستان قلم بدست محیط خویش که اسمای شان ازذهنم فراموشم گردیده معذرت

خواسته به معرفی دیگران بپردازم .


1 مرحوم مولانا میـرمحمـد امین ( قـربت ) 2 الحاج صـوفی محمـد رحیـم قـاضی زاده

3 الحاج نادرنیاز قادری 4 استاد محمد امین ( متین اندخوئی ) 5 ایرگش ( اوچقون )

6 فیض الله ( ایماق ) 7 عبدالحمید ( آگه ) 8 الحاج محمد اشرف ( عظیمی ) 9 محمد

اسحق ( ثنا ) 10 عبدالرسول ( کارگر ) 11 عبدالقیوم ( رحمانی ) 12 عبدالله رحیمی

13 استاد عنایت الله ( بیریا ) 14 پوهنمل محمد عالم ( لبیب ) 15 عزیزه ( عنا یت )

16 عبدالقادر ( مرادی) 17 امان الله ( جواد ) 18 عبدالله ( کارگر ) 19 رمضان خان

20 غلام سخی ( وکیل زاده ) 21 عبدالعزیـز( شـرفی) 22 عبدالکـریـم ( بهمن ) 23

عبدالرحیـم ( اوراز ) 24 فیـض الله ( قـرداش ) 25 محمد صابـر( کـارگـر) 26 مولانا

اسدالله ( نصرت ) 27 عنابت ( ایماق ) 28 روزبه (امیری)29 ولی احمد (ولی زاده)

30 قاری محمد علی 31 عاجره جان ( آرش) 32 عادله جان ( وکیل زاده )33 عبدالحلیم فانوس وغیره